خطاهای شناختی - نتیجه گیری شتابزده (ذهن خوانی، پیشگویی) - کتاب ارزان

از وبسایت ویکی پدیا دیدن نمایید.

خیلی از مواقع وقتی در یک موقعیت ناخوشایند قرار می گیریم بدون آنکه شواهد و دلایل کافی داشته باشیم، با یک نتیجه گیری شتابزده و غیر منطقی موجب می شویم تا احساسات منفی در ما تقویت گردد. برای مثال قبل از امتحان خود را رد شده فرض می کنیم همین پیش گویی منفی موجب دلسردی و اضطراب در ما می گردد. یا فردی را تصور کنید که بدون اینکه نظر واقعی طرف مقابل در مورد خودش را شنیده یا پرسیده باشد او را نسبت به خودش بی علاقه فرض می کند گویی می تواند ذهن افراد را بخواند. این تصورات نادرست از خطای شناختی نتیجه گیری شتابزده ناشی می گردد که می تواند منجر به افسردگی یا اختلال در روابط ما گردد.

تعریف خطاها یا تحریفات شناختی

خطاهای شناختی، الگوهای تفکر اغراق شده یا غیر منطقی هستند که برای فرد نهادینه شده اند و باعث شرایط ناخوشایند روانی فرد مخصوصا افسردگی، اضطراب و .. می شوند. به عبارت دیگر تحریفات شناختی افکاری هستند که باعث می شوند که فرد درک درست و منطقی از مسائل نداشته باشد. این الگوهای تفکر اغلب افکار و احساسات منفی را تقویت کرده و مداومت در داشتن این نگرش منفی نسبت به خود، آینده و دنیا باعث اضطراب و افسردگی و بیماری های روانی می گردد. یکی از خطاهای شناختی، نتیجه گیری شتابزده می باشد.

خطای شناختی نتیجه گیری شتابزده

در این خطای شناختی فرد بدون آنکه دلایل و زمینه محکمی وجود داشته باشد نتیجه گیری شتابزده می کند. خطای شناختی نتیجه گیری شتابزده را می توان به خطاهای شناختی ذهن خوانی و تحریف شناختی پیشگویی تقسیم کرد:

خطای شناختی ذهن خوانی: ذهن خوانی به معنای استنتاج کردن از افکار احتمالی طرف مقابل می باشد. در واقع شما بدون بررسی کافی نتیجه می گیرید که کسی در مورد شما منفی فکر می کند و واکنش منفی نشان خواهد داد. شما فرض را بر این می گذارید که می دانید آدم ها چه فکر می کنند بی آنکه شواهد کافی در مورد افکارشان داشته باشید.

ذهن خوانی به این عقیده برمی گردد که می دانیم فرد دیگری در مورد ما چه فکر می کند یا آنان می دانند ما درباره آنان چه فکری می کنیم. برای مثال فردی ممکن است نتیجه گیری کند که دوستش از او خوشش نمی آید، به دلیل این که او با وی خرید نرفته است. در حقیقت، دوست این شخص ممکن است دلیل دیگری برای عدم قبول دعوت وی داشته باشد. مثلا ممکن است به دیگری قول داده باشد. مثلا نویسنده یک مقاله تصور کند که خوانندگان از قبل درباره آنچه خواهد نوشت به اندازه کافی اطلاعات دارند بنابراین او تصور می کند که کار بی فایده ای می کند.

در ذهن خوانی فرد تلاش می کند افکار، احساسات و تمایلات دیگران را حدس بزند و از جایی که چنین شخصی به فرد مقابل اجازه دفاع و حرف زدن نمی دهد، بنابراین دچار قضاوت های عجولانه می گردد. او هیچ علاقه ای به من ندارد.، او قصد مسخره کردن مرا داشت.،او به من حسادت می ورزد، حتما از من بدش می آید و... متاسفانه یکی از مسائل عمده ارتباطی ما قضاوت کردن نابجا و عجولانه است که اغلب بدون این که سوال کنیم قضاوت کرده و باعث آزار خود و دیگران می شویم.

خطای شناختی پیش گویی کردن: فرد پیش بینی می کند که اوضاع برخلاف میل او در جریان خواهد بود و بدون هرگونه بررسی و تلاش، و بدون شناخت و باور توانمندی های خود می گوید، آبرویم خواهد رفت. از عهده انجام این کار برنخواهم آمد و اگر افسرده باشید ممکن است به خود بگویید هرگز بهبودی نخواهم یافت. در تحریف شناختی پیشگویی، فرد آینده را با عبارت های منفی مرتبط با شکست یا خطر پیش بینی می کند. مثلا در امتحان قبول نخواهم شد یا این شغل را به دست نخواهم آورد. پیامد رفتاری این خطا بدون شواهد، ناامیدی است که ثمره آن افسردگی، ترس و اضطراب می گردد.

مثال خطای شناختی نتیجه گیری شتابزده

خانمی را فرض کنید که همسرش در زمان مقرر به منزل نمی آید. او به شدت عصبانی می گردد و یکی از افکاری که از ذهن او می گذرد این است: اگر همسرم به من توجه داشت اینقدر دیر نمی کرد. خطای شناختی در مورد این فکر بخصوص ذهن خوانی است. وی بدون هرگونه دلیل منطقی دیر آمدن همسرش را به بی توجهی و بی علاقگی او نسبت به خودش نسبت می دهد. ممکن است همسرش توجه کافی به او نداشته باشد امام ممکن است دیر آمدن او دلایل دیگری مانند اضافه کاری در محل کار داشته باشد تا به درآمد خانواده کمک کند یا...

شخص دیگری را در نظر بگیرید که قبل از شرکت در مصاحبه استخدامی به شدت نگران است. یکی از افکار منفی غالب بر ذهنی وی این است که با خود می گوید: احتمالا خراب خواهم کرد. مطمئنا مغزم کار نخواهد کرد .حرفم را فراموش خواهم کرد. این یک نمونه شاخص پیشگویی است. زیرا او پیش بینی می کند که اتفاقی بدی خواهد افتاد. پیشگویی از جمله مهمترین خطاهای شناختی است که به نگرانی ختم می گردد.

در این نوع استنباط ها که اشاره شد افراد هیجانات منفی ناشی از تحریفات شناختی را تجربه می کنند که یک پیش بینی منفی در آینده یا یک ذهن خوانی ناامیدکننده را حمایت می کند که به وسیله حقایق حمایت نمی گردد. در این نوع خطا، فرد مرتکب خطای شناختی نتیجه گیری شتابزده می گردد. چه فکر منطقی می توان جایگزین این خطاهای شناختی کرد؟

برای آشنایی با سایر خطاها و تحریفات شناختی و نیز چگونگی اصلاح آن برای داشتن احساس بهتر به مقاله زیر مراجعه نمایید:

خطاهای شناختی چه هستند و چگونه اصلاح می شوند؟

گروه روانشناسی خبرنگاران