دونوازی پاییز و چنارهای محلات فرصتی است که از دست می رود - کتاب ارزان

این روزها پاییز و درختان چنار یکی از زیباترین سمفونی های دنیا را برای جهانگردان دونوازی می نمایند، آنها منتظر قدم های شما هستند تا این اجرا به کمال برسد و نوای دلچسب خش خش برگهای پاییزی زیر قدم هایتان که در یک لحظه، صدها خاطره را در فکر زنده می نماید به گوش برسد، در واقع شما با هر قدم که برمی دارید، یکی از نوازندگان این کنسرت زیبا خواهید بود.

5300 چنار 700 تا 1200 ساله فرشی از برگهای پاییزی را بر روی زمین گسترده اند و شما این فرصت را دارید که برای ثبت یک تجربه لذت بخش پاییزی سری به محلات بزنید، هر چند قطعا، این تنها تجربه دلچسب پاییزی شما در این شهر زیبا نخواهد بود.

اینها جملاتی است که دست اندرکاران جهانگردی و مسئولان محلات از ابتدای پاییز باید در گوش جهانگردان و دوستداران سفر و طبیعت زمزمه می کردند و آنان را برای سفر و اقامت چند روزه پاییزی، به این شهرستان تاریخی فرا می خواندند و با تدارک برنامه های متنوع، از همین فرصت کوتاه پاییزی برای رونق هرچه بیشتر جهانگردی بهره می بردند، اما سال جاری هم خبری از چنین اقداماتی نشد.

البته برگریزان چنارها و دیگر درختان شهر پر درخت محلات که از اواسط آبان شروع می گردد و تا میانه های آذر ادامه دارد، مشتری های خودش را دارد، از گلکاران و بعضی کشاورزان که مشغول جمع آوری برگها برای تهیه کود می شوند تا کارگران مدیریت شهری که به پاکسازی معابر و جوی آب مشغول می شوند، آتش نشانی که گوش به زنگ است تا آبگرفتگی های احتمالی ناشی از تجمع برگهای پاییزی در آبراه ها را برطرف کند، بعضی مسافران که شاید بواسطه شناخت قبلی از هنرنمایی پاییز در محلات راهی این شهر می شوند و البته آن دسته از ساکنان محلات که پاییز سر ذوقشان می آورد و حسابی دلی از عزای خش خش برگهای روی زمین ریخته شده در می آورند و روحشان را از زیبایی های پاییزی شهرشان سیراب می نمایند.

هر چند شهرداری کوشش می نماید که در ایام اوج برگریزان، از جمع آوری برگهای خزان نموده در پارک سرچشمه جلوگیری کند تا چند روز پربرگ در این پارک زیبا برای سرگرمی مردم رقم بخورد، اما اینکار به تنهایی کافی نیست و باید به فکر اقدامات خلاقانه برای استفاده از ظرفیت طبیعت پاییزی برای افزایش نشاط اجتماعی و البته رونق جهانگردی بود، حتی برگزاری یک فستیوال پاییزی می تواند حرکت ساده و مناسبی در این زمینه باشد.

تعدادی از حدود 5300 درخت چنار محلات در بوستان سرچشمه قرار دارند و قطعا سرچشمه زیبا در این فصل زیبایی دوچندان پیدا نموده و باز هم پای مسافران را به محلات باز می نماید تا کوچک و بزرگ، تصویری از این زیبایی بی نظیر را با خود به یادگار ببرند، اما این جاذبه زیبا اگر به درستی معرفی شده و برایش برنامه ریزی گردد، به تنهایی می تواند در مقطعی کوتاه، پای جهانگردان زیادی را به محلات بکشاند ولی گویا این پتانسیل جایی در پازل مدیریت تصمیم سازان شهر ندارد یا در انتهای اولویت آنان قرار گرفته است.

تنها خروجی این جشنواره هزار رنگ پاییزی، چند عکس خانوادگی، تصاویر سلفی و پستهای شبکه های اجتماعی است، اما این خروجی نمی تواند به درستی این ظرفیت را به نمایش در آورد و هنوز هم پس از گذشت سالها، ایده ای برای بهره گیری درست از این موقعیت وجود ندارد.

تجربه کشوری همانند ژاپن شاید در این حوزه الگوی خوبی باشد. آنها در زمان شکوفه دهی درختان گیلاس، جشنواره ای تحت عنوان هانامی به راه می اندازند که هزاران جهانگرد را به سمت خود می کشاند.

در آن ایام، شکوفه های درختان گیلاس که در زبان محلی ساکورا نامیده می شوند، سراسر ژاپن را به رنگ سفید و صورتی در می آورند. در این ایام پارک های توکیو که بعضی از آنها بیش از 1000 درخت گیلاس را در خود جای داده اند، کانون توجه جهانگردان است و شور و نشاط اجتماعی در کنار گردش مالی و رونق کسب و کارهای محلی از برکاتی است که هانامی برای مردم ژاپن به ارمغان می آورد.

اگرچه به علت شیب جغرافیایی محلات و احتمال بارندگی و آب گرفتگی معابر، نمیتوان انتظار داشت که برگها برای طولانی مدت در خیابان ها باقی بمانند، اما در عین حال نمیتوان از این فرصت مجذوب کننده غافل شد.

اما در محلات، رقابتی نانوشته بر سر تصاحب برگها جریان دارد و بویژه در ساعتهایی که رفت و آمد در خیابان های شهر کمتر است، رانندگان وانت در حال جمع آوری برگها هستند تا آنها را به مزارع یا گلخانه های خود منتقل نمایند.

به علت ابتلای تعدادی از درختان چنار به بعضی آفات، با انتقال برگها به محیطی دیگر، امکان آلوده کردن فضای سبز آن نقطه نیز وجود دارد. این آفتها چندی است که روی درختان چنار جا خوش نموده اند و شهرداری محلات نیز در اطلاعیه ای با اعلام ابتلای چنارهای سطح شهر و بوستان ها به بیماری های قارچی آنتراکنوز و سفیدک سطحی چنار از مردم خواسته تا از جمع آوری برگهای ریخته شده در خیابان ها و معابر در راستای کاهش انتقال و توسعه آلودگی و به منظور حفظ سلامت گیاهان خودداری نمایند اما گویا آنچنان توجهی به این هشدارها نمی گردد.

حال باید دید آلودگی و آفات موجود در برگ درختان به ویژه چنار، چه تاثیری در کود تهیه شده از آن خواهد داشت.

دکتر محمد علی خلج، عضو هیئت علمی پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات برگ درختان را ماده مناسبی برای تهیه کمپوست و خاک برگ دانست و اظهار کرد: تهویه، آب دهی و استفاده از بعضی مواد شیمیایی، برای تهیه صحیح کمپوست لازم است. در صورتی که این فرآیند به درستی انجام نگردد، امکان وارد آمدن خسارت به گیاه وجود دارد. یکی از این موارد اندازه نیتروژن داخل برگ است.

وی پیرامون اینکه دونوازی پاییز و چنارهای محلات فرصتی است که از دست می رود، ادامه داد: اندازه مطلوب نیتروژن با استفاده از نسبت کربن به نیتروژن (C/N) مشخص می گردد. میکروارگانیسم هایی که فرآیند تجزیه برگ را انجام می دهند، برای تغذیه نیازمند موادی از جمله نیتروژن هستند و در صورت کمبود نیتروژن، تجزیه به درستی انجام نمی گردد. در این صورت، تمام نیتروژن موجود، صرف فعالیت میکروارگانیسم ها شده و در نتیجه، کمبود نیتروژن در خاک برگ یا کمپوست فراوری شده را به همراه خواهد داشت.

خلج توضیح داد: در صورت انجام درست فرآیند کمپوست سازی، بسیاری آفات و بیماری های احتمالی موجود در برگها از بین خواهد رفت، اما در غیر این صورت، این عوامل بیماری زا می توانند گیاه را به آفت یا بیماری دچار نمایند. پیش از جمع آوری برگها، باید از نبود آفات یا بیماری ها در درختان منطقه یا مبارزه با این آفات (در صورت وجود آفت) اطمینان حاصل کرد.

این متخصص حاصلخیری خاک و تغذیه گیاه گفت: اخیرا برگهای جنگل های بلوط وارد منطقه شده است که به علت وجود آفات و بیماری ها در این برگها، گیاهان بسیاری از کسانی که از آن استفاده نموده اند، دچار خسارت شده و ناچار به تغییر بستر گیاهان شده اند.

مشاهدات میدانی نشان می دهد که بخش قابل توجهی از گلخانه داران، برگهایی را که از سطح معابر جمع آوری می نمایند، بدون هیچ فرآیند دیگری زیرخاک دفن نموده و معتقدند سرمای زمستان علاوه بر پوساندن برگها، آفات موجود در آنها را نیز از بین خواهد برد. چیزی که در صحبتهای خلج به آن اشاره نشد.

تعداد کمی از گلخانه داران نیز برگها را برای مدتی در استخرهای آبیاری خود می خیسانند تا پس از دفن کردن، فرآیند پوسیدن آنها تسریع گردد، موضوعی که با توجه به گفته های خلج، موجب انتقال آفات و بیماری های احتمالی به منابع آبی گلخانه شده و گلها را در معرض تهدید قرار می دهد.

با توجه به این صحبت ها و وجود آفت در برگهای چنار، این احتمال وجود دارد که آفتهای موجود، به چرخش درآمده و سالهای آینده علاوه بر درگیر کردن دوباره درختان چنار، گلها و سایر درختان سطح شهر را آلوده کند و به تدریج تهدیدی برای صنعت گل محلات باشند. از طرفی اگر این کودها به وسیله مردم عادی خریداری گردد آفت گلهای آپارتمانی نیز خواهند شد.

هر گاه سخن از برگ چنار به میان بیاید، توجه به دو کلیدواژه جمع آوری درست و کمپوست سازی علمی ضروری به نظر می رسد. اگر مجموعه ای متولی جمع آوری و کمپوست سازی اصولی برگها گردد، علاوه بر ساماندهی اوضاع، از انتشار و توسعه آفات و بیماری ها جلوگیری می گردد.

در حوزه جهانگردی نیز در بسیاری از موارد، توسعه صنعت جهانگردی نیازمند صرف هزینه های سنگین نیست بلکه وجود ایده های خلاق و توجه به پتانسیل های موجود نقش اصلی را ایفا می نماید. هرچه هست باید از این فرصت طبیعی فراهم شده برای شهر به درستی استفاده کرد تا علاوه بر ایجاد نشاط اجتماعی، زمینه درآمدزایی برای مردم و توسعه اقتصاد شهری فراهم گردد.