تشریح مؤلفه های مهم در طراحی مالیات بر عایدی سرمایه از طریق مرکز پژوهش های مجلس - کتاب ارزان

به گزارش گروه سیاسی خبرنگاران، در این گزارش بیان شده: مالیات بر درآمد سرمایه با اهداف مختلفی مانند تنظیم فعالیت بخش های مختلف مالی، محدود نمودن سوداگری، افزایش منابع عمومی، ایجاد عدالت اجتماعی و افزایش کارایی مالی وضع می گردد. فارغ از درآمد اتفاقی، به طور کلی افراد درآمد خود را از طریق درآمد حاصل از کار یا درآمد حاصل از سرمایه به دست می آورند.

در گزارش مرکز پژوهش های مجلس در توضیح مالیات بر درآمد سرمایه تصریح شده: درآمد حاصل از سرمایه به دو نوع درآمد تقسیم می گردد: درآمد جاری (سود) سرمایه و درآمد سرمایه. درآمد جاری سرمایه، سود ناشی از سرمایه است که طی دوره تملک دارایی یا سرمایه گذاری متناسب با بازدهی سرمایه یا به صورت درصد ثابت کسب می گردد؛ اما درآمد سرمایه درآمدی است که از مابه التفاوت قیمت فروش و خرید یک دارایی هنگام فروش آن به دست می آید. مثلاً سود توزیعی سهام و درآمد حاصل از اجاره یک واحد آپارتمان ازجمله درآمد های جاری سرمایه است که از سرمایه گذاری در بازار سرمایه و املاک طی دوره تملک براساس اندازه بازدهی یا قرارداد اولیه به دست می آید؛ حال اگر این دارایی ها به فروش برسد، سود به دست آمده از آن ها که برابر تفاوت قیمت فروش و خرید دارایی است، به عنوان درآمد یا زیان سرمایه این دارایی ها تلقی می گردد. مالیات بر درآمد سرمایه (CGT)، مالیاتی است که بر درآمد حاصل از نقل وانتقال (خریدوفروش) دارایی های سرمایه ای شامل انواع دارایی منقول یا غیرمنقول، مشهود یا نامشهود وضع گردد.

تشریح کارکرد های مالیات بر درآمد سرمایه

در ادامه گزارش مرکز پژوهش های مجلس کارکرد های این پایه مالیاتی تشریح شده و آمده: کنترل سوداگری یکی از کارکرد ها است. افزایش هزینه فعالیت های غیرمولد همچون سفته بازی و سوداگری در بازار املاک، ارز، سکه و... به نحوی که به طور مؤثر مزیت خود را از دست بدهند، یکی از اهداف وضع مالیات بر درآمد سرمایه است. درواقع سوداگران در هنگام افزایش قیمت برخی دارایی ها و با پیش بینی اینکه در آینده قیمت آن دارایی ها بیشتر خواهد شد، شروع به خرید این دارایی ها می کنند و معمولاً پس از یک دوره کوتاه مدت دارایی ها را با قیمت بالاتر به فروش می رسانند؛ اما با وضع این مالیات انگیزه سوداگران برای مبادرت به خریدوفروش دارایی ها کاهش می یابد و این بازار ها تبدیل به بستری آرام برای تقاضای واقعی خانوار ها خواهد شد.

تأمین درآمد دولت از دیگر کارکرد ها عنوان شده و آمده: یکی از مهم ترین آثار مالیات بر درآمد سرمایه، کمک به تأمین منابع برای دولت است. مبتنی بر تجارب بسکمک از کشور ها وضع مالیات بر درآمد سرمایه موجب افزایش درآمد های مالیاتی می گردد. سهم قابل توجهی از درآمد های مالیاتی در کشور های مختلف متعلق به درآمد های حاصل از مالیات بر درآمد سرمایه است.

در این گزارش با بیان اینکه ارتقای عدالت در جامعه از دیگر پیامد های مالیات بر عیدی سرمایه است، عنوان شده: ازجمله نکات قابل توجه درباره وضع مالیات بر درآمد سرمایه بهبود عدالت افقی و عمودی است. درواقع وضع مالیات بر درآمد سرمایه به رعایت عدالت بین کسانی که درآمد حاصل از نیروی کار کسب می کنند و کسانی که درآمد سرمایه دارند کمک می کند.

در این گزارش ذکر شده: ترغیب بنگاه ها به تأمین مالی داخلی هم در نتیجه مالیات بر درآمد سرمایه ممکن است. مالیات بر درآمد سرمایه درخصوص دارایی سهام، می تواند تصمیمات بنگاه های مالی خصوصاً در مورد توزیع سود و تأمین مالی را تحت تأثیر قرار دهد. اگر نرخ مالیات بر درآمد سرمایه نسبت به نرخ سود تقسیمی سهام پایین تر باشد، شرکت ها انگیزه کمتری برای توزیع سود خواهند داشت و به جای آن اقدام به بازخرید سهام خود از بازار می کنند. مالیات بر درآمد سرمایه با تغییر دادن هزینه نسبی منابع مختلف تأمین مالی شرکت ها (از قبیل بدهی یا انتشار سهام نو) منجر به تغییر رفتار بنگاه ها می گردد بهنحوی که بنگاه ها به تأمین مالی داخلی ترغیب می شوند.

در ادامه این گزارش ارتقای کارایی (با توجه به اثر قفل شدگی) در نتیجه مالیات بر درآمد سرمایه تشریح شده و آمده: یکی از کارکرد های مالیات بر درآمد سرمایه (CGT) ارتقای کارایی در اقتصاد کشور است؛ زیرا موجب می گردد سرمایه ها به سمت تولید واقعی سوق پیدا کند. البته باید در طراحی این پایه مالیاتی توجه داشت که اثر قفل شدگی و انحراف کارایی اتفاق نیفتد. اثر قفل شدگی به این معناست که سرمایه گذاران، برای به تعویق انداختن، کاهش یا معافیت مالیات، دارایی هایشان را بیش از حد بهینه نزد خود نگه می دارند و نمی فروشند و این فرایند تخصیص و توزیع کارا و بهینه را به خطر می اندازد.

ملاحظاتی در مورد مالیات بر درآمد سرمایه

در این گزارش طراحی پارامتر های مالیات بر درآمد سرمایه نیازمند توجه به ملاحظات مختلفی دانسته شده است که مهم ترین آن ها تشریح شده است. درآمد مشمول مالیات یکی از این موارد است که در توضیح آن، بیان شده: به طور کلی درآمد سرمایه برابر است با تفاوت قیمت فروش و قیمت خرید که این تفاوت می تواند مثبت یا منفی باشد. عموماً درآمد مشمول مالیات همان درآمد سرمایه است که کشور های مختلف سه نوع رفتار نسبت به آن دارند؛ عدم شمول، شمول جزئی و شمول کامل. در این گزارش ضمن توضیح موارد مذکور، رفتار مالیاتی هر کشور نسبت به درآمد سرمایه بیان می گردد.

در مورد دوره نگهداری هم آمده: بیشتر کشور ها معکمک را تحت عنوان مدت نگهداری در نظر می گیرند که در صورت نگهداری بیش از مدت تعیین شده، اندازه مالیات بر درآمد سرمایه از طریق نرخ یا اندازه شمولیت کاهش می یابد یا به طور کلی دارایی مشمول مالیات نمی گردد. به طور کلی دلیل به کارگیری این سیاست، حمایت از سرمایه گذاری به صورت بلندمدت است.

مولفه دیگر در گزارش مرکز پژوهش های مجلس تعدیل درآمد سرمایه نسبت به تورم دانسته شده و آمده: برخی بر این باورند که درآمد حقیقی باید مشمول مالیات قرار گیرد و برخی معتقدند که باید درآمد اسمی مشمول مالیات باشد. به طور کلی دسته اول بر این موضوع تأکید دارند که، چون صرفاً درآمد اسمی دارایی متناسب با تورم افزایش یافته و تغییری در قدرت خرید او ایجاد نشده است، نباید درآمد اسمی مبنای اخذ مالیات باشد. از طرف دیگر دسته دوم تعدیل درآمد نسبت به تورم را باعث خدشه در عدالت مالیاتی می دانند؛ چراکه برخلاف طبقات پایین درآمدی که سهم عمده درآمد های آن ها حاصل از کار است، بخش بزرگی از درآمد های طبقات بالای درآمدی را درآمد سرمایه تشکیل می دهد؛ درنتیجه تعدیل درآمد نسبت به تورم بیشتر طبقات بالای درآمدی را منتفع می سازد و عدالت افقی و عمودی در نظام مالیاتی را خدشه دار می کند.

نرخ مالیات مالیات دیگر مولفه مورد اشاره در این گزارش است که در توضیح آن، بیان شده: تعیین نرخ مالیات بر درآمد سرمایه، تحت الگوی مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی یا مالیات بر درآمد سرمایه به صورت جداگانه، می تواند تأثیر مهمی بر برنامه و رفتار های مالیاتی افراد داشته باشد. مثلاً تنظیم نرخ مالیات بر درآمد سرمایه بالاتر یا کمتر از نرخ مالیات بر بهره بانکی یا سود توزیعی سهام می تواند نقش مؤثری بر تصمیمات سرمایه گذاری افراد داشته باشد.

در ادامه این گزارش ذکر شده: مسئله زیان از مولفه های دیگر است. یکی از مهم ترین مسائل در طراحی مالیات بر درآمد سرمایه توجه به مسئله زیان سرمایه است که کشور های مختلف، رفتار مالیاتی متفاوتی نسبت به آن اتخاذ کرده اند و معمولاً آن را از درآمد سرمایه یا سایر درآمد ها کسر می کنند.

به تعویق انداختن بدهی مالیاتی از مولفه های لازم در عملیاتی سازی مالیات بر درآمد سرمایه عنوان شده و آمده: یکی از موضوعات مهم در طراحی مالیات بر درآمد سرمایه، در نظر گرفتن قواعدی برای به تعویق انداختن پرداخت مالیات بر درآمد سرمایه در موارد خاص است. این قواعد جهت اهداف مختلفی ایجاد می گردد که ازجمله آن ها می توان به کمک به مدیریت جریان نقدینگی کسبوکارها، از بین بردن موانع برای رشد مشاغل پیروز و جلوگیری از تخلیه سرمایه تجاری (سرمایه در گردش) از اقتصاد اشاره کرد که همگی این اهداف موجب کارایی بیشتر در نظام مالی می شوند.

نحوه شمول واحد های مسکونی شخصی مولفه نهایی است که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس مورد توجه قرار گرفته است و بیان شده: یکی دیگر از ملاحظات مهم در مورد مالیات بر درآمد سرمایه، رفتاری مالیاتی با سکونتگاه افراد است. تعدادی از کشور ها به کلی واحد های مسکونی را به شرط آنکه آن واحد یک دارایی شغلی نباشد یا مرتبط با اهداف شغلی مورد استفاده قرار نگیرد، معاف از مالیات قرار داده اند.

متن کام این گزارش را اینجا بخوانید