آخرین تلاش های باستان شناسان در شهر گم شده سلوکی

به گزارش کتاب ارزان، لطفا خودتان را معرفی و از سوابق اجرایی که دارید بگویید.

آخرین تلاش های باستان شناسان در شهر گم شده سلوکی

محسن جانجان هستم، کارشناس ارشد باستان شناسی، سرپرست تیم ششمین فصل کاوش معبد و رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نهاوند که ریاست بنیاد ایران شناسی در استان همدان را نیز برعهده دارم، تا به امروز 35 فصل فعالیت پژوهشی میدانی از جمله سرپرست کاوش تپه باستانی قاباق تپه کبودر اهنگ، سرپرست کاوش تپه فیروزان نهاوند، سرپرست هیئت بررسی و شناسایی دشت ملایر و سرپرست پنجمین فصل کاوش لائودیسه، عضو هیئت کاوش موش تپه همدان به سرپرستی دکتر محمدرحیم صراف، معاون هیئت باستان شناسی کاخ ناتمام ساسانی بیستون به سرپرستی مهدی رهبر، معاون هیئت کاوش لائودیسه به سرپرستی مهدی رهبر، معاون هیئت کاوش های شهر زیرزمینی سامن، معاون هیئت کاوش های شهر زیرزمینی ارزانفود، معاون هیئت کاوش هگمتانه، معاون هیئت کاوش تپه باستانی گیان را نیز در کارنامه فعالیتی خود دارم.

آیا تالیفات علمی هم داشته اید؟

بله، تا به امروز 35 مقاله علمی در سطوح ملی و بین المللی، دو کتاب در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری تالیف کرده ام و در سال 1392 به عنوان پژوهشگر برتر استان همدان انتخاب شدم.

در رابطه با دستاوردهای پنج فصل گذشته کاوش برایمان بگویید.

علاوه بر کتیبه یونانی، یافته های ارزشمند دیگری چون مجسمه های برنزی خدایان یونانی، قربانگاه سنگی، سرستون، ساقه ستون، پایه ستون و قطعه سفال های این دوره طی پژوهش های پیشین در محله دوخواهران نهاوند کشف شده که با توجه به این یافته ها و مطالعات اجرا شده به این اطمینان رسیدیم که شهر نهاوند استقرار دوره پیش از تاریخ را داشته است و این در حالی است که تا به امروز گمان می کردیم پایه و بنیان این شهر مربوط به دوران سلوکی است که پس از کاوش های قبلی تعیین شد شهر سلوکی بر روی بقایا و استقراری از دوران پیش از تاریخ قرار گرفته است.

در مورد لائودیسه برایمان بگویید.

معبد لائودیسه یکی از آثار ارزشمند شهرستان نهاوند است که آثاری از دوران سلوکیان را چون گنجینه ای در خود نگهداری می کند. در کاوش های قبلی که در سال های اخیر اجرا شده است، سرستون ها، میان ستون، پایه های ستون و سفال های منقوش بسیار زیبای دوران سلوکی در این منطقه کشف شده که نشان از وجود این معبد داده و نشان می دهند که این معبد متعلق به دوران سلوکی است.

این آثار در چه زمانی کشف شده اند؟

در سال 1322 کتیبه ای به زبان یونانی در محله دوخواهران نهاوند کشف شد که مربوط به آنتیوخوس سوم پادشاه سلوکی بود. این کتیبه از دو قسمت متمایز تشکیل شده که قسمت اول آن نامه ای است که فرمان شاه را به اهالی نهاوند ابلاغ و از آنان درخواست می کند تا فرمان او را روی سنگی نقش کرده و در معبد اصلی شهر نصب نمایند و همچنین در این کتیبه آنتیوخوس سوم به مندموس ساتراپ نهاوند دستور می دهد که معبدی برای همسرش ملکه لائودیسه در نهاوند بسازند. این کتیبه اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود. علاوه بر کتیبه، مجسمه های مفرغی کوچک منصوب به خدایان یونان در این منطقه کشف شده است. کشف این آثار باعث شد که وجود معبد یونانی در نهاوند محرز شود. این محوطه تاریخی و منطقه دوخواهران در سال 1327 به شماره 374 به عنوان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. در این اکتشافات در یک قلک 11 سکه پیدا شده که نشان دهنده حضور اشکانیان پس از سلوکیان در نهاوند بوده است. با توجه به اینکه کتیبه مذکور و تعدادی از مجسمه های خدایان یونانی و سرستون های دوره سلوکی از محله دو خواهران نهاوند کشف شد احتمال وجود این معبد در این منطقه از نهاوند قوت گرفت.

نقش گریشمن در نهاوند چه بود؟

از جمله شهرهای ایجاد شده به وسیله سلوکیان در غرب ایران، لائودیسه نهاوند بود که به نام همسر انتیوخوس سوم نامگذاری شده بود. گیرشمن از سوی لویی لوبر از کشف کتیبه لائودیسه اطلاع حاصل کرد و به منظور فراهم آوردن مقدمات کاوش، یک روز را در نهاوند گذراند. ظاهرا گیریشمن با حضور در نهاوند قصد ارزیابی موفقیت خود از کاوش در این محل را داشته اما با بررسی شرایط موجود، متوجه شد که صرف وقت در نهاوند برایش موفقیتی در بر نخواهد داشت. بنابراین به لوئی لوبر نوشت: توجه شما را به این نکته جلب می کنم که ظاهرا تمام قسمت های محوطه باستانی نهاوند، به بهانه تهیه خاک و سنگ برای بناهای جدید زیر و رو شده است و در عین حال شهر جدید نهاوند به سرعت روی آثار هلنیستیک را پوشانیده است.

آیا دیگر در آن سال ها کاوشی نشد؟

از آن تاریخ هیچ گونه فعالیت پژوهشی در این منطقه انجام نشد تا اینکه در سال 1384 از مهدی رهبر برای حدس در محله دو خواهران دعوت به عمل آمد. در این راستا چهار فصل حدس از سوی این باستان شناس طی سال های 84، 90، 91 و 98 گمانه های آزمایشی متعددی در ابعاد مختلف مورد کاوش قرار گرفت و فصل پنجم نیز به سرپرستی محسن جانجان و با ایجاد چندین گمانه در سال 99 انجام شد.

در مورد منطقه دوخواهران برایمان بگویید.

با توجه به وجود امامزاده دوخواهران شاید بتوان بین این امامزاده و کتیبه انتیوخوس، آن جا که همسرش لائودیسه را خواهر می نامد، ارتباطی برقرار کرد. بنابراین دو واژه خواهر و کاهنه بزرگ واژگانی کلیدی برای حل مسئله هستند. آنتیو خوس به ساتراپ محل دستور داده است: به شئونات خواهر ما ملکه لائودیسه بیفزایید و در جمله دیگری می خواهد بعد از اینکه نام ملکه لائودیسه در تمام این قلمرو به عنوان کاهنه بزرگ معروف و مشهور شود، مفاد این فرمان را بر روی سنگی ثبت و در جلوی مهمترین معبد شهر نصب نمایند.

بر همین اساس کاوش های باستان شناسی از سال 84 و به سرپرستی مهدی رهبر شروع شد و پنج فصل حفاری شده و امیدواریم با شروع فصل ششم بتوانیم سر نخی از معبد لائودیسه کشف کنیم.

آیا متون بر روی کتیبه ها خوانده شده است؟

در دوره سلوکی گذاشتن نام پادشاه یا همسر او بر کلنی ها (شهرها) معمول بوده، کلنی ها وقتی توسعه پیدا می کردند، لقب بولیس می گرفتند. یافته ها و داده های باستان شناسی شامل کتیبه، مجسمه های مفرغی، ستون، سر ستون و .... حکایت از وجود ساختمان هایی با عظمت دوره سلوکی در نهاوند دارد که کتیبه سنگی یکی از اینهاست و این کتیبه بر روی یک تخت سنگ مرمر و به خط یونانی مشتمل بر امتیازاتی است که شرح آن عنوان شد و در برگیرنده دو متن است.

متن اول، مندموس به اپلودوروس و به تمام صاحب منصبان شهر لائودیسه درود می فرستد که پس از این اعلامیه باید مواد فرمانی که شاه به من نوشته است، ضمیمه شود و روی سنگی از آن سواد بردارید. سپس نوشته ای که مقرر داشته اند مطالعه کرده و آن را محفوظ نگاه دارید و سنگ را در معروف ترین زیارتگاه های شهر نگاه دارید. خوش باشید سال 119 دهم ماه یانه مدس

متن دوم، شاه آنتیخوس به مندموس سلام می رساند و دستور می دهد که به شئونات خواهر ما ملکه لائودیسه بیافزایید و از او قدردانی کنید. این امر برای ما بسیار ضروری است. شما برای اینکه او در زندگانیش با مهر و محبت و مراقبت شدید خود را نشان داد. بلکه او هنوز نسبت به خدایان دارای عشق و احترام بی سرانجام است. بنابراین ما با مهر و علاقه دستور می دهیم و موافقت خود را با این امر اعلام می داریم که او از جانب ما به این افتخار نایل شود. خصوصاً مصمم هستیم همانطوری که در تمام قلمرو ما انتخاب کاهنین بزرگ از طرف ما انجام می شود. بدین نحو در این محل کاهنه هایی از طرف ملکه لائودیسه تعیین شود. در حالی که حامل تاج های طلا و تصاویر او خواهند بود. سپس نام آنها در اسناد بعد از کاهنین نیاکان ما و خود ما ثبت شود و خلاصه بعد از آنکه نام ملکه لائودیسه در تمام قلمرو تو به عنوان کاهنه بزرگ معروف و مشهور شد، کلیه کارها بر طبق گفتار ما انجام گرفت. مفاد فرمان را بر روی سنگی ثبت نمایند تا وقف این مکان مقدس شود و بالاخره این عمل بسیار پسندیده ای که نسبت به خواهر ما انجام دادیم. نتایج آن در حال و آینده آشکارخواهد شد. سال 119 ا زماه کاندیکوس.

و سخن سرانجامی؟

امیدواریم در این فصل آخر از کاوش به یافته های خوبی دست پیدا کنیم و بتوانیم مردم ساکن در منطقه دو خواهران را با توجه به اینکه ساخت و ساز در این محله ممنوع بود مردم منطقه با معضل بزرگی روبرو بودند و خطر جانی نیز آنها را تهدید می کرد، خوشبختانه با پیگیری های مستمر با کمیته وزارتخانه مقرر شد ساخت و سازها تحت شرایط خاص و با نظارت میراث فرهنگی در شهرستان انجام شود و بر اساس مطالبه مسئولان ارشد شهرستان و مردم منطقه مبنی بر تعیین تکلیف شرایط ساخت و ساز در این منطقه قدیمی، با پیگیری های اجرا شده مجوز ساخت و ساز در محدوده معبد تاریخی لائودیسه کسب شده است و با سرانجام این کاوش قطعا خیلی از مسائل مرتفع خواهد شد.

منبع: گردشبان
انتشار: 29 اسفند 1399 بروزرسانی: 29 اسفند 1399 گردآورنده: discountbook.ir شناسه مطلب: 1535

به "آخرین تلاش های باستان شناسان در شهر گم شده سلوکی" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "آخرین تلاش های باستان شناسان در شهر گم شده سلوکی"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید