الیگوری چیست؛ هر آنچه باید درباره کاهش حجم ادرار بدانید - کتاب ارزان

علائم الیگوری

یک فرد سالم معمولا 6 بار در طول 24 ساعت برای دفع ادرار به سرویس بهداشتی می رود. جدول زیر نشان می دهد که در صورت ابتلا به الیگوری یا آنوری (Anuria)، چقدر حجم ادرار کاهش می یابد. آنوری به معنی بی ادراری یا قطع ادرار است.

اولین علامت الیگوری این است که حجم ادرار به کمتر از حد طبیعی می رسد. بسته به علت کاهش ادرار، ممکن است علائم دیگری را هم تجربه کنید که عبارتند از:

• تیره شدن رنگ ادرار
• مشاهده خون در ادرار

علت کم شدن ادرار

ادرار کم دلایل زیادی دارد که از مسائل موقتی تا بیماری های جدی را شامل می شوند:

1. کم آبی بدن

کم آبی بدن شایع ترین علت کاهش ادرار است. معمولا کم آبی زمانی رخ می دهد که در روزهای گرم زیاد عرق می کنید یا به اسهال یا استفراغ مبتلا هستید و نمی توانید مایعات از دست رفته را جایگزین کنید. درنتیجه، کلیه های شما حجم ادرار ادرار را کاهش می دهند تا مایعات را در بدن حفظ نمایند.

2. عفونت یا تروما

عفونت یا تروما (ضربه) از سایر مواردی است که به ندرت به الیگوری منجر می شود. عفونت یا تروما می تواند باعث شوک بدن شود و خون رسانی به اندام ها را کاهش دهد. شوک یک شرایط اورژانسی است که به درمان فوری احتیاج دارد.

3. انسداد مجرای ادرار

اگر چیزی به صورت فیزیکی دستگاه ادراری را مسدود کند، حجم ادرار کاهش پیدا می نماید. این مشکل در بزرگسالان شایع تر از بچه ها است و می تواند یک یا هر 2 کلیه را تحت تاثیر قرار دهد. شایع ترین بیماری هایی که باعث انسداد مجرای ادرار می شوند عبارتند از:

• هیپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگ شدن پروستات)
• سنگ کلیه
• سرطان پروستات
• آندومتریوز (بافتی مشابه بافت داخلی رحم در خارج از رحم آغاز به رشد می نماید)
• یبوست (به علت فشاری که مدفوع به مجرای ادرار وارد می نماید)

بسته به سرعت ایجاد انسداد، انسداد می تواند علائم دیگری هم ایجاد کند، مانند درد شکم، حالت تهوع، استفراغ، تب، احساس پر بودن مثانه و خون در ادرار.

4. داروها

برخی از داروها روی توانایی بدن برای فراوری یا دفع ادرار تاثیر می گذارند:

• داروهای آنتی کولینرژیک: این داروها حرکات غیرارادی عضلات را مهار می نمایند. از آنتی کولینرژیک ها برای درمان انواع بیماری ها از جمله بیماری پارکینسون، اختلالات گوارشی و مثانه بیش فعال استفاده می شود.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): از ایبوپروفن، آسپرین و سایر داروهای NSAID برای کاهش تورم یا تسکین درد استفاده می شود.
• دیورتیک ها: داروهایی هستند که بدن را وادار می نمایند ادرار بیشتری فراوری و ترشح کند. با این حال، مصرف بیش از حد یا طولانی مدت آن ها می تواند به کم آبی بدن، آسیب کلیوی یا سایر مسائل سلامتی منجر شود و فراوری ادرار را کاهش دهد.
• مصرف برخی از آنتی بیوتیک ها مانند سیپروفلوکساسین و پنی سیلین: این داروها ممکن است به کلیه ها آسیب برسانند و روی حجم ادرار تاثیر بگذارند. این مشکل در بچه ها خردسال یا کسانی که بیماری مزمن دارند شایع تر است.

اگر فکر می کنید داروهای شما علت ادرار کم هستند، با پزشک صحبت کنید تا در صورت امکان نوع دارو یا دوز آن را تغییر دهد. هرگز بدون مشورت با پزشک داروی خود را تغییر ندهید یا مصرف آن را قطع نکنید.

زمان مراجعه به پزشک

همواره زمانی که با کاهش برون ده ادرار روبرو می شوید باید به پزشک مراجعه کنید، چرا که این مشکل ممکن است به سرعت به آنوری (قطع کامل ادرار) منجر شود. از آنجا که آنوری به کلیه ها آسیب می زند، باید فورا درمان شود. اگر کم ادراری با علائم زیر همراه بود، بلافاصله نزد پزشک بروید:

• سرگیجه
• تپش قلب یا نبض سریع
• سبکی سر

علائم فوق می توانند نشانه هیپوولمی (کم شدن مایعات در بدن) یا فشار خون ناپایدار باشند که روی گردش خون تاثیر منفی دارند.

تشخیص علت ادرار کم

تشخیص علت کم شدن ادرار با معاینه بدنی آغاز می شود. پزشک شکم و پهلوهای شما را معاینه می نماید و در پی علائم کم آبی یا انسداد مجرای ادرار می شود. بعلاوه از شما درباره شرایط سلامتی تان، میزان مایعاتی که در طول روز مصرف می کنید و زمان آغاز الیگوری سوال می پرسد.

گاهی اوقات برای اینکه پزشک بتواند علت کم ادراری را پیدا و مقدار آسیب دیدگی کلیه را تعیین کند، ضروری است تست های بیشتری انجام دهید. این تست ها عبارتند از:

• آزمایش ادرار
• آزمایش خون
• سی تی اسکن یا سونوگرافی شکم
• سیستوسکوپی (استفاده از یک دوربین کوچک برای مشاهده قسمت های داخلی مثانه)

درمان کم ادراری

نحوه درمان الیگوری به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله شرایط سلامتی شما، علت کاهش ادرار و مقدار آسیب دیدگی کلیه ها. به طور کلی، پزشکان معمولا برای درمان ادرار کم افزایش مصرف مایعات، توقف مصرف داروهایی که ممکن است باعث ایجاد این مشکل شده باشند یا دارودرمانی را توصیه می نمایند.

1. افزایش مصرف مایعات

یک راه ساده برای درمان الیگوری، افزایش میزان مایعاتی است که دریافت می کنید. این کار را اغلب می توانید در خانه با نوشیدن آب بیشتر یا مصرف محلول های آبرسان حاوی الکترولیت انجام دهید. اگر به یک بیماری جدی مبتلا باشید یا کم آبی بدن تان شدید باشد، احتمالا پزشک توصیه می نمایند که در بیمارستان بستری شوید تا مایعات داخل وریدی (تزریقی) دریافت کنید. این کار می تواند به سرعت کم آبی بدن را برطرف کند.

2. دارودرمانی

اگر مصرف مایعات برای برطرف مشکل کافی نباشد یا کم ادراری به بیماری خاصی مربوط باشد، پزشک برای شما دارو تجویز می نماید. رایج ترین داروهای مورد استفاده برای درمان الیگوری عبارتند از:

• داروهای ضدمیکروب: این داروها به درمان عفونت ها از جمله عفونت هایی که باعث اسهال یا استفراغ جدی می شوند یاری می نمایند.
• دیورتیک ها: این داروها بدن را وادار می نمایند که ادرار بیشتری فراوری کند. دیورتیک ها در مقادیر کم می توانند به افزایش حجم ادرار یاری نمایند، اما مصرف بیش از حد آن ها ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و الیگوری را بدتر کند.
• دوپامین: از این دارو برای جلوگیری از آسیب کلیه و افزایش برون ده ادرار استفاده می شود.

راه های پیشگیری از الیگوری

به طور کلی، شما نمی توانید از کم ادراری ناشی از بیماری ها جلوگیری کنید. با این حال، از آنجا که بسیاری از موارد الیگوری ناشی از کم آبی بدن است، افزایش مصرف مایعات راه چاره مناسبی برای پیشگیری از این مشکل به شمار می رود. میزان مایعاتی که باید بنوشید به سن، مقدار آبی که در اثر تعریق یا بیماری از دست می دهید و رژیم غذایی شما بستگی دارد.

هنگامی که از میزان مایعات مورد احتیاج بدن صحبت به میان می آید، باید به این نکته اشاره نمود که دستورالعمل تعیینی برای همه افراد وجود ندارد. با این حال، برخی از متخصصان توصیه می نمایند که مردان و زنان بزرگسال در طول روز به ترتیب 3/7 لیتر (تقریبا 15/6 لیوان) و 2/7 لیتر (تقریبا 11/4 لیوان) آب دریافت نمایند. علاوه بر آب و سایر نوشیدنی ها، برخی از غذاها مانند میوه، سبزی و سوپ هم می توانند به جلوگیری از کم آبی بدن یاری نمایند.

کلام پایانی

پیش آگهی الیگوری به علت بروز آن بستگی دارد. الیگوری درمان نشده ممکن است به عوارض مهمی مثل پرفشاری خون، نارسایی قلبی، کم خونی، اختلال عملکرد پلاکت و مسائل گوارشی منجر شود. برای جلوگیری از کم ادراری سعی کنید در طول روز به میزان کافی مایعات بنوشید، به خصوص اگر هوا گرم است یا به علت اسهال و استفراغ میزان زیادی آب از دست می دهید. اگر علیرغم انجام این کار هنوز حجم ادرارتان کمتر از حد طبیعی است، حتما به پزشک مراجعه کنید.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: verywellhealth, healthline